استان لرستان داراي آب و هواي متنوع است. در زمستان، هنگامي که در شمال لرستان برف و کولاک و سرماي شديد جريان دارد، قسمت‌هاي جنوبي آن از هواي مطبوع و باراني برخوردار است. بررسي‌هاي اقليمي نشان مي‌دهند، خرم‌آباد داراي زمستاني معتدل و تابستاني گرم است و بروجرد زمستاني سرد و تابستاني معتدل دارد. اليگودرز نيز زمستاني بسيار سرد و تابستاني معتدل دارد.
تاثیر توده های هوایی بر استان لرستان در دوره گرم و سرد سال بدین صورت می باشد که در دوره سرد سال تاثیر پرفشار سیبری بر روی استان لرستان به دو شکل می باشد، در صورتی که زبانه پرفشار سیبری استان را از سمت شمال تحت تاثیر قرار دهد، تاثیر آن به صورت ریزش هوای سرد بر روی استان می باشد، در صورتی که زبانه پرفشار سیبری از سمت شمال شرقی وارد ایران شود و تا جنوب ایران نفوذ کند، با گسترش زبانه پرفشار بر روی خلیج فارس و دریای عمان، با انتقال هوای گرم و مرطوب به جنوب غرب و جنوب ایران به صورت سامانه باران زا استان را تحت تاثیر قرار دهد. در مورد پرفشار آزور باید گفت که وقتی سامانه پرفشار آزور در دوره سرد سال باعث تقویت ناوه مدیترانه می شود و با انتقال این ناوه به سمت شرق سبب انتقال سیکلون های مدیترانه ایی بر روی ایران و استان لرستان می شود، با عبور این ناوه از روی غرب ایران و با وارد شن پرفشار آزور بر روی منطقه هوای سرد و خشک ریزش کرده و دمای هوا به طور قابل توجهی کاهش می یابد. مدیترانه یکی از مناطق مهم سیکلون زایی می باشد. از میان مناطق سیکلون زایی مدیترانه، منطقه سیکلون زایی شرق مدیترانه (منطقه سیکلون زایی قبرس) یا سیکلون انتقالی از غرب مدیترانه که بر روی قبرس تقویت شده اند، بیشتر از سایر سیکلون ها وارد استان می شوند.
کم فشار سودان یکی از کم فشارهای حرارتی است که منشا حرارتی دارد، این کم فشار در دو حالت استان لرستان را تحت تاثیر قرار می دهد. در حالت سامانه کم فشار سودانی بعد از تقویت بر روی سودان در امتداد جنوب غرب – شمال شرق به سمت بالا حرکت می کند و از سمت جنوب غرب وارد ایران می شود و استان لرستان را تحت تاثیر قرار می دهد.
بارش های حاصل از این شرایط بر روی منطقه به صورت باران های گباری شدید یا برف سنگین می باشد. در حالت دوم کم فشار سودانی با کم فشار مدیترانه ایی ادغام شده و حالت ادغام شده این سامانه از سمت غرب وارد ایران می شود و استان لرستان را تحت تاثیر قرار می دهد.
اما توده های هوایی که استان لرستان را در دوره گرم سال تحت تاثیر قرار می دهند، عبارتند از:
کم فشار محلی
با حرکت ظاهری خورشید به عرض های بالاتر از اعتدال بهاری به تدریج بیلان انرژی در نیمکره شمالی مثبت می شود و دمای هوا در نیمکره شمالی افزایش می یابد. با توجه به خصوصیت فیزیکی خشکی ها، افزایش دما، در سطح خشکی ها شدیدتر می باشد و با تششع ذما از سطح زمین به درون لایه های زیرین جو دمای لایه زیرین افزایش می یابد و شرایط لازم برای تشکیل یک سامانه حرارتی گرم بر روی خشکی ها فراهم شود، در نتیجه از دوره گرم سال به ویژه از اواخر اردیبهشت یا اوایل مهرماه سلول های کم فشار محلی در سطح ایران تشکیل می شود، که گاهی این سلول ها به صورت یکپارچه بخش اعظم کشور را در بر می گیرد و گاه به سلول های منفرد تقسیم می شود.
با توجه به الگوی جریانات حاکم بر سامانه گاهی هوای گرم و خشک از سمت جنوب و جنوب غربی وارد استان می شود و دمای هوا را به طور قابل ملاحظه ایی بالا می برد.
پر فشار جنب حاره ایی عربستان
در لایه های پرفشار جو، با انتقال سلول پرفشار جنب حاره ایی عربستان به عرض های بالاتر، نیمه جنوبی کشور به ویژه جنوب غرب آن از ترازهای 850 هکتوپاسکال به بالا تحت تاثیر این سامانه فشاری قرار می گیرد. در نتیجه استان لرستان نیز تحت تاثیر آثار اقلیمی این سامانه دینامیکی قرار می گیرد.
توپوگرافی، عرض جغرافیایی، پوشش گیاهی و دسترسی به منابع رطوبتی و … از جمله عواملی هستند که در تعیین آب و هوای یک محل (منطقه) نقش اساسی دارند و حتی گاهی نقش عوامل فراجوی را تغییر می دهد و خنثی می کند.
در استان لرستان نیز عوامل محلی در آب و هوا موثر می باشند، بدین صورت که در استان لرستان اختلاف ارتفاع بسیار زیاد است، به طوری که در منطقه پلدختر ارتفاع به 300 متر و در منطقه شمال شرق استان به بیش از 4000 متر می رسد. در بالای جو این کوهستان ها، جو نازک تر و رقیق تر است، خروج انرژی آسانتر صورت می گیرد و نوسان دمای هوا بیشتر است.
مناطق کوهستانی استان لرستان از حرکت توده هوای مرطوب جلوگیری می کنند و آن ها را وادار به بارش بیشتر در دامنه بادگیر خود می کنند.
به طور کلی در استان لرستان سه ناحیه آب و هوایی دیده می شود:
- ناحیه نیمه خشک و سرد کوهستانی: بروجرد، نورآباد، الشتر، الیگودرز و ازنا در این قلمرو قرار می گیرند.
- ناحیه نیمه خشک و معتدل مرکزی: کوهدشت، خرم آباد و حوالی آن در این قلمرو قرار می گیرند.
- ناحیه نیمه گرم و خشک جنوبی: پلدختر و پاپی و نواحی مجاور آن دارای این نوع آب و هوا هستند.
وضعیت باد در استان لرستان
بررسی های تطبیقی پیرامون عملکرد بادهای غالب در سطح محدوده استان موید این است که تشکیل، استمرار، وسعت عملکرد، انتشار نقطه ایی و محلی، تغییر جهت، کانالیزه شدن و تغییرهای وابسته به ثانویه ای که در محیط زیست از نظر آلودگی هوا پدید می آیند، صرف نظر از جریان های هوای عام تعیین کننده تابع ساختار مرفولوژیکی نواحی مختلف استان هستند.
در این زمینه وجود رشته کوه های ممتد با جهت شمال غربی به جنوب شرقی، تغییرهای نامنظم ارتفاعی و پراکندگی آن ها در برابر توده های هوایی هم چنین نواحی پست و کم ارتفاع واقع در فاصله رشته کوه ها با وسعت های متفاوت از جمله عامل های وابسته ای هستند که پارامترهای سرعت باد، جهت، وسعت عملکرد و عمق نفوذ بادهای استان لرستان را تغییر می دهند.
با توجه به آن چه گفته شد در خصوص تاثیر وضعیت توپوگرافی محلی در سرعت، جهت و فصل وزش باد در ناحیه های مختلف استان، علاوه بر بادهای غالب با جهت جنوب غربی به شمال شرق بادهای محلی اهمیت دارند.
در منطقه الیگودرز، باد شرقی – غربی از نقطه های مرتفع تر شرقی استان در فصل سرما جریان دارد، در دهلیز واقع در شمال اشترانکوه به دشت ازنا و الیگودرز سرازیر می شود.
در منطقه بروجرد، باد جنوبی – شمالی در مسیر دشت سیلاخور، وزش و سرمای زیاد در زمستان و اعتدال هوا در تابستان را به دنبال دارد. در شمال بروجرد نیز بادهای غربی – شرقی از سمت نهاوند از جمله بادهایی است که در اواخر تابستان شدت بیشتری می یابد و به علت سازگاری با فصل برداشت برای کشاورزی منطقه اهمیت دارد.
در منطقه دورود، باد غربی – شرقی که باعث دور شدن گرد وغبار کارخانه سیمان به سمت شرق شهر می رود.
در منطقه خرم آباد، باد شمالی – جنوبی که به باد شبیخون معروف است و در واقع یک باد محلی، ناشی از تفاوت فشار هوا و اختلاف ارتفاع از کوهستان به دشت است.
در منطقه کوهدشت، نیز باد گرم (میوسن) که از سمت خوزستان جریان می یابد در فصل تابستان غالب می شود.
منبع/ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد با موضوع؛ شناسایی شاخص های اقلیمی به منظور تهیه تقویم اکوتوریسم استان لرستان در فصل تابستان، /زینب حاجری
