مطالب پیشنهادی:

حوضه حوضه آبریز گهر در استان لرستان در نزدیکی شهر درود، با وسعت ۵۹/۱۱۱ کیلومترمربع بين مختصات جغرافيايي ’۰۹ °۴۹ تا ’۲۳ °۴۹ طول شرقی و ’۱۵ °۳۳ تا ’۲۱ °۳۳ عرض شمالی واقع شده است.

دریاچه گهر به عنوان کانون گردشگری حوضه مورد مطالعه دارای  مختصات جغرافیایی’۱۹ ،°۴۹ طول شرقی و’۱۸،°۳۳ عرض شمالی، در ارتفاع ۲۳۵۰ متری از سطح دریا و۳۵ کیلومتری جنوب شرق شهر دورود می باشد. گهر شامل ۲ بخش به نام‌های گهر بزرگ (کله گهر) و گهر کوچک (کره گهر) می‌باشد. دریاچه گهر بزرگ حدود یک و نیم کیلومتر درازا و ۴۰۰ تا ۸۰۰ متر پهنا و ۴ تا ۲۸ متر ژرفا دارد.

زمان و راه دسترسی

فصل سفر به دریاچه از نظر آب و هوایی تابستان است. هر ساله از ۱۵ خرداد منطقه برای بازدید  طبیعت گردان باز می‌شود وتا اوایل شهریور زمان مناسب ی برای بازدید از دریاچه می باشد. معمولا غیر از تیر و مرداد ماه شب های منطقه به سردی می رود.  راه دسترسی به دریاچه به وسیله خودرو از طریق شهرهای دورود و الیگودرز امکان‌پذیر است. نزدیک ترین راه برای دسترسی به این دریاچه از مسیر شهرستان الیگودرز است. مسیر الیگودرز شامل دو ساعت با خودرو و یک ساعت و نیم پیاده روی است. راه رسیدن به دریاچه گهر از شهرستان الیگودرز، هشت کیلومتر آن، مسیری با شیب ملایم به صورت مالروست، راه قدیمی مالرو و عشایری گدار (دره دزدان) است. باید اذعان داشت که راه دسترسی مناسب با کم ترین پیاده روی نسبت به راه های دیگر همان مسیر الیگودرز (مورزرین- تابله) به گهر است، که به دلایل مختلف از جمله: وجود چشمه ساران متعدد و گوارا و رودخانه خروشان و نیز دسترسی و راحتی مسیر یکی از راه های ارتباطی مناسب به شمار می رود.
مسیر دیگراز شهر دورود تا چشمه خیه حدود ۱۷ کیلومتر جاده آسفالته است. ازاین‌جا به بعدراه بسته می‌شود شامل یک ساعت با خودرو وچهار الی چهارساعت ونیم پیاده روی(۱۸کیلومتر) مسافت مال‌روست.

مسیر سوم دسترسی به دریاچه که مسیری حرفه ای محسوب می شود، مسیری است که کوهنوردان پس از صعود به قلل اشترانکوه از دامنه های جنوبی اشترانکوه( به طریق شن اسکی) به حریم دریاچه وارد می شوند.

ناهمواری ها:

امتدادمسیر دسترسی به دریاچه گهر در نقاط ارتفاعی ۲۵۰۰-۲۱۰۰ قراردارد. دره رودخانه گهر به واسطه ساختمانی بودن، حدفاصل ارتفاعات افزایشی می باشد چنانچه این دره با ارتفاعی حدود۲۱۰۰ الی ۲۳۰۰متر از سطح دریا در بخش شمال و جنوب خود اراضی کوهستانی مرتفع را بویژه در شمال دره تا قلل مرتفع به خود اختصاص می دهد.

 ازمهم ترین واحدهای توپوگرافی در منطقه واحد کوهستانی مرتفع است.

این واحد اراضی بیش از۲۵۰۰ متر ارتفاع دارد و بواسطه عملکرد زمین ساخت بالاترین ارتفاعات لرستان و اشترانکوه (به معنی کوه آب در پارسی باستان. به تعبیر دیگر گفته می‌شود نام آن به سبب وجود قله‌های ۸ گانه است که هر کدام بلندتر از ۴۰۰۰ متر می‌باشد و مانند کاروانی از شتر به ردیف قرار گرفته، به شترکوه و یا اشترانکوه معروف گشته‌ است). را باارتفاع بالای ۴۰۰۰ متررا شامل می گردد. قله‌های بلند، دیواره ساز، پرشیب و پر برف، دره‌های ژرف و طولانی، رودهای دائمی، پوشش گیاهی و جانوری بسیار متنوع، از ویژگی این واحد کوهستانی می‌باشد که به سبب بلندی در شعاع ۱۰۰ کیلومتری به خوبی پیدا است. از قلل معروف آن می توان به قلل: چال میشان،گل‌گل، گل‌گهر، کوله‌جنو، سن بران، کوله لایو، میرزایی، فیالسون، لگه، سراب شاه تخت، سوزنی مهرجمال، پیاره دره تخت، پیاره کمندان، ازنادر، اشاره نمود. در ارتفاعات اشتران‌کوه دره‌هایی یخچالی وجود دارد که در اصطلاح محلی به آنها چال می‌گویند. از جمله این چال‌ها می‌توان از چال میشان، ،چال کبود، چال بران، چال فیالسون، چال شاه‌تخت، چال پیارو و چال همایون نام برد. که هر یک به نوبه خود می تواند با حفظ موازین گردشگری پایداربه عنوان جاذبه های گردشگری ورزشی کوهستانی مطرح گردد.

واحد ناهمواری دیگر واحد کوهستانی با ارتفاع متوسط می باشد. این واحد با ارتفاع کمتراز ۲۵۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا بیشتر در مرکز، غرب و جنوب غرب منطقه و بویژه خداقوت متمرکز می باشد. معمولا این سطح ارتفاعات در امتداد مسیر گردشگران از دورود-به دریاچه گهر دیده می شود.

شیب

مساحت اراضی پیرامونی در امتداد مسیر گهر ۷۴/۱ کیلومتر مربع معادل ۵۶/۱ درصد متعلق به ارضی با شیب ۵-۰درصد می باشد. به عبارتی دیگر اراضی کمتراز۱۰ درصد مساحتی معادل۱۸/۳  را شامل می شود. بیشترین اراضی باشیب بیش از ۶۰ درصد ۶۶/۵۶ درصد(۲۳/۶۳ کیلومترمربع) که مبین اراضی پرشیب درشمال، شمال شرق وغرب منطقه و کوهستانی بودن آن است. این درحالی که امتداد مسیر دسترسی به گهرعمدتا اراضی با شیب ۴۰-۵ درصد را شامل می شود.

شیبمساحت(کیلومترمربع)مساحت (درصد)
۰-۵۱٫۷۴۱٫۵۶
۵-۱۰۱٫۴۴۱٫۲۹
۱۰-۲۰۳٫۳۱۲٫۹۷
۲۰-۳۰۴٫۶۴۴٫۱۶
۳۰-۴۰۸٫۲۵۷٫۴۰
۴۰-۵۰۱۳٫۲۰۱۱٫۸۳
۵۰-۶۰۱۵٫۷۷۱۴٫۱۴
>6063.2356.66
مجموع۵۹/۱۱۱۱۰۰
طبقات شیب منطقه مورد مطالعه

طبقات شیب

 ۰۷/۲۸ درصد مساحت منطقه دردسترس گذر به دریاچه گهر در طبقات ارتفاعی بین ۲۵۰۰-۱۹۰۰ متر از سطح دریا می باشد. بیشترین طبقات ارتفاعی۲۷۰۰-۲۵۰۰ متر با ۱۸/۲۲ کیلومتر مربع مساحت (۸۷/۱۹ درصد) و کمترین مساحت به سطوح ارتفاعی بیش از ۳۹۰۰ متر از سطح دریا با۴۶/۰کیلومترمربع مساحت(۴۱/۰درصد) اختصاص دارد.

طبقات ارتفاعیمساحت(کیلومترمربع)مساحت(درصد)
<19000.870.78
1900-21003.663.28
2100-23009.258.29
2300-250017.5415.72
2500-270022.1819.87
2700-290021.5919.34
2900-310016.2014.52
3100-330010.049.00
3300-35005.504.93
3500-37003.032.72
3700-39001.271.13
>39000.460.41
111.59100
طبقات شیب حوضه آبریز گهر

زمین شناسی

حوضه آبریز گهر در محدوده ی زاگرس مرتفع ودر مجاورت و همسایگی زون سنندج-سیرجان (حاسیه بیرونی لرستان) واقع شده است، به عبارت دیگر دریاچه گهر با قرارگیری در زون زاگرس مرتفع (شکسته) حدفاصل زاگرس چین خورده و زون سنندج-سیرجان می باشد. در سال ۱۳۶۴ م.ح نبوی اولین بار نحوه تشکیل در یاچه گهر را تحت تاثیر گسل دورود و گسل های فرعی دیگر منطقه (مانندگسل گهر) موجب زمین لغزش ومسدود شدن مسیر رودخانه گهر شده و درنهایت شرایط تشکیل دریاچه گهر را فراهم کرده است. هرچند شواهد موجود در منطقه از جمله: نوع و جنس توده لغزشی، وجود خط واره های ساختمانی، سطح انحنای مقطع لغزش وچین شکن رسوبات لغزشی می تواندگواه برایجاد زمین لغزش از دامنه کوه سر سبز در ساحل چپ رودخانه گهر و دامنه اشترانکوه در ساحل راست دریاچه گهر باشد.

تشکیلات زمین شناسی

دوران اول

سازند لالون

سازند لالون (کامبرين زيرين) در برگيرنده واحدهاي ماسه سنگ پاييني، شيلي (واحد مياني) و کوارتزيت بالايي است به عبارتی متشکل از تناوب شیل و ماسه سنگ می باشد این تشکیلات در مناطق تراستی ایجاد شده و ضخامت رسوبات ناشی ازفرونشینی حوضه در زمان تشکیل آنست. بخشی از این سازند از نظر ژئومورفولوژی و بواسطه فرآیند فرسایش(هوازدگی)به صورت مخروط واریزه دیده می شود.

سازند میلا

این سازندیکی از قدیمی ترین رخنمون های زاگرس با تنوع لیتوژی(کامبرین زیرین) است. سازند میلامتشکل از تناوب آهک های خاکستری رنگ به همراه شیل های سبزعمدتا هوازده (واریزه ای) می باشد. این سازند بیشتر دردامنه جنوبی اشترانکوه وشمال دریاچه گهررخنمون دارد.

پرمین

رسوبات پرمین در واحد کوهستانی مرتفع و دیواره ساز شامل: دولومیت های تیره رنگ و قهوه رنگ ودر حاشیه آهک های ژوراسیک  و کرتاسه  به صورت نوار(بالای سازند میلا) تحت عنوان سازند دالان واقع شده است.

دوران دوم

تشکیلات دوران دوم زمین شناسی نیز بیشتر در واحد کوهستانی مرتفع و قسمت شمالی راه دسترسی پنبه کار به دریاچه گهر دیده می شود. این واحد با شکل گیری تشکیلات زمین شناسی (نی ریز، نی ریز-سورمه وسورمه)قابل بررسی می باشد و متشکل از دولومیت،آهک-دولومیت، آهک و مارن است که تحت تاثیر فعالیت تکتونیکی شکسته شده اند.

آهک های فوق به صورت نوار با راستای شمال غرب-جنوب شرق گسترش یافته ودر بعضی مقاطع مانند ارتفاعات جنوب شرق دریاچه گهر گسترش می بابد.

دوران سوم زمین شناسی

تشکیلات این دوران زمین شناسی با توجه به شرایط حاکم از تنوع برخوردار است ازجمله: سنگ آهک سفیدو دولومیت-سنگ آهک تحت عنوان تشکیلات آسماری که در تقریبا درورودی در پنبه کار دیده می شود.
تشکیلات میوسن نیز با گسترش قابل ملاحظه بویژه در کرانه راست رودخانه گهر با تناوب مارن سبز رنگ، ماسه سنگ سفید رنگ وآهک دیده می شود.
زاگرس با ویژگی عمومی رسوبی حاوی رسوبات آهکی(کرتاسه – ژوراسیک) وسازند کنگلومرای پلیوسن با گسترش قابل ملاحظه است. تشکیلات پلیوسن معروف به کنگلومرای بختیاری با ویژگی کنگلومرایی درشت دانه وسیمان محکم ستیغ ساز می باشد. این سازند باگسترش قابل ملاحظه در اشترانکوه، دره پنبه کار وبویژه در امتداد مسیر راه دسترسی به دریاچه گهرمنطقه سراوند دیده می شود
.

دوران چهارم زمین شناسی

این رسوبات عمدلا در امتداد بستر و دره رودخانه گهر و خداقوت به چشم می خورد. این رسوبات بدون سیمان حاصل تخریب و فرسایش سنگ و مواد مادری است که بسته به شرایط تشکیل قابل تقسیم می باشد.

تراس های آبرفتی بلند (مرتفع) حاوی سیمان وساختمان.

آبرفت های دامنه ای که معمولا به شکل مخروط افکنه و آبرفت های دامنه ای نا پیوسته با بافت متفاوت دیده می شود.

پودنگ (بستر سنگلاخی رودخانه ای) که با توجه به شیب بستر و طول مسیر آبراهه ی اصلی گهر از اندازه و درجه گرد شدگی متفاوت برخوردار است.  

واحد رسوبات دریاچه ای که بیشتر به شکل رسوبات ریز دانه در حاسیه دریاچه گهر تشکیل شده است.

گسل های مهم منطقه

گسل دورود

گسل دورود یکی از قطعات جوان اصلی زاگرس است و با حرکات امتداد راستگرد خود منطقه را تحت تاثیر قرار داده و در دامنه اشترانکوه دره گسلی گهر را ایجاد نموده است. چند گسل عرضی در منطقه وجود دارد. گسل دورود به عنوان بخشی از پهنه گسل اصلی زاگرس سبب رویداد زمین لرزه ویرانگر سیلاخور در سال ۱۲۸۷ هجری شمسی با بزرگای ۴/۷ ریشتر وزلزله  سال ۱۳۸۵ سیلاخور با بزرگای ۱/۶ ریشتر بوده است.

گسل گهر

گسل گهر گسلی با روند شمال خاوری-جنوب باختری است. دریاچه گهر در محل تلاقی دو پهنه ی گسله دورود و گهر تشکیل شده است. منطقه اشترانکوه با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر از مرتفع ترین نقاط زاگرس محسوب می شود. دریاچه گهر در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا، یک دریاچه کوهستانی است که در میان کوه های مرتفع اشترانکوه قرار گرفته است گسل گهر با امتداد شمال شرق جنوب غرب به طور عرضی رشته کوه اشترانکوه و گسل دورود را قطع کرده و منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. این گسل با حرکت امتدادی خود طبقات سنگی را با برش چپگرد و به میزان ۵۰۰ متر جابجا کرده است. گسل گهر هر دو مؤلفه شیبی و امتداد لغزش را دارا بوده و احتمالا مسبب اصلی شکل گیری دریاچه گهر می باشد. چنانچه این گسل موجب تغییر مسیر آبراهه شده به نحوی که رودخانه اصلی تغذیه کننده دریاچه در بخش شرقی دریاچه در آهک های مقاوم که از ارتفاعات اشترانکوه سرچشمه می گیرد، در مسیری مستقیم جریان دارد. اما در بخش غربی و خروجی روودخانه از مسیر مستقیم خارج شده و با یک پیچش مسیر انحنایی و مئاندری می گیرد و پس از آن (پس از گسل گهر) رودخانه مجددا به مسیر مستقیم خود ادامه می دهد.

نویسنده: سعید تقوی گودرزی،

هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

مدیر عامل شرکت پژوهشی-آموزشی گردشگری کاسیت نشینان زاگرس

[ زینب حاجری ]

کارشناس مدیریت جهانگردی
کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی
نایب رئیس شرکت پژوهشی - آموزشی گردشگری کاسیت نشینان زاگرس
مسئول آموزش شرکت پژوهشی-آموزشی گردشگری کاسیت نشینان زاگرس
مسئول تولید محتوای شرکت پژوهشی-آموزشی گردشگری کاسیت نشینان زاگرس

انتشار مطالب فوق تنها با ذکر مرجع به همراه لینک وب‌سایت شرکت پژوهشی-آموزشی گردشگری کاسیت نشینان زاگرس مجاز است.
لطفا به حقوق هم احترام بگذاریم.

مطالب مرتبط

ارسال نظر

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *